Próchnica zębów

Próchnica zębów podobnie jak choroby przyzębia jest chorobą społeczną, dotyczy ponad połowy populacji

Polega na demineralizacji twardych tkanek zęba. Zaczyna się od ciemnej plamy próchnicowej, poprzez głębszy ubytek, tkanek twardych, może uszkodzić i podrażnić najbardziej wrażliwą tkankę zęba – miazgę. Zapalenie miazgi wiąże się z ogromnymi dolegliwościami bólowymi i włączeniem zęba z czynności.

Czasami proces ma charakter beztlenowy – zgorzel miazgi. Po obumarciu miazgi, jeśli ząb nie został przeleczony w porę przez dentystę, powstają zmiany okołowierzchołkowe, które mają istotny wpływ na zdrowie naszego organizmu. Są to tak zwane ogniska potencjalne, które w przypadku spadku odporności, bądź infekcji uczynniają się.

Próchnica zębów może dawać różne objawy:

wrażliwość na skrajne temperatury (zimno i ciepło) oraz słodki i kwaśny smak;

tkliwość przy żuciu lub szczotkowaniu;

ubytki w zębach (dziury);

przykry zapach z ust;

ból zębów, gdy choroba dosięga miazgi zębowej.

Na rozwój próchnicy wpływ maja cztery główne czynniki:

bakterie płytki nazębnej;

cukry obecne w jamie ustnej;

podatność zęba;

czas.

Głównym winowajcą są bakterie płytki nazębnej. W jamie ustnej człowieka obecnych jest na stałe około 50 miliardów bakterii należących do 300 gatunków. Nie wszystkie jednak biorą udział w niszczeniu tkanek zęba. Bakterie próchnicotwórcze produkują kwasy na drodze hydrolizy cukrów, dobrze tolerują kwaśne środowisko i tworzą tzw. cukry zewnątrzkomórkowe. Obecnie za najbardziej próchnicotwórczy gatunek bakterii uważany jest Streptococcus mutans.

Próchnicotwórcze bakterie tworzą miękką płytkę nazębną. Przylega ona ściśle do powierzchni zęba, a tworzy się już w kilka minut po oczyszczeniu zębów. Na samym początku na powierzchni umytego zęba pojawia się tzw. błonka nabyta, która zbudowana jest wyłącznie z substancji pochodzenia ślinowego, a przede wszystkim glikoprotein. Dopiero później przyczepiają się bakterie.

Kolejnym winowajcą są węglowodany (cukry). Związek między intensywnością próchnicy, a częstością i ilością spożywanych węglowodanów znany jest od dawna. Pokarmy i napoje zawierające dużo cukru powodują szybki spadek pH (dochodzi do zakwaszenia środowiska) płytki nazębnej, który aktywuje proces demineralizacji szkliwa. Niebezpieczne dla zębów są dwucukry - sacharoza, maltoza, laktoza oraz cukry proste - glukoza i fruktoza - stanowią one najlepszy substrat dla fermentacji bakteryjnej.

Podatność zęba również ma wpływ na rozwój próchnicy. Do miejsc anatomicznych, które są szczególnie narażone na próchnicę należą dołki i bruzdy na powierzchniach żujących zębów trzonowych i przedtrzonowych, powierzchnie styczne oraz okolice przyszyjkowe. Także budowa zęba, a ściślej zrąb zęba wpływa na rozwój próchnicy - duży wpływ ma ilościowy stosunek związków organicznych i nieorganicznych. Im więcej tego drugiego składnika tym ząb jest mniej narażony na próchnicę. Szkliwo zęba składa się z 96% związków nieorganicznych, głównie hydroksyapatytu oraz 4% substancji organicznych. W zębinie natomiast część organiczna stanowi 55% a nieorganiczna 45%. Dlatego prawidłowy skład ilościowy i właściwy stopień mineralizacji powoduje większą odporność na próchnicę. Twarde tkanki zęba kształtują się od 4 tygodnia życia płodowego do około 20 roku życia, kiedy dobiega końca rozwój zębów mądrości. W związku z tym bardzo ważne jest w tym okresie by dostarczyć organizmowi niezbędnych składników budulcowych tj. białka, witamin, wapnia, fosforu, pierwiastków śladowych (fluor).

Próchnica powstaje w czasie. Trudno dokładnie powiedzieć ile potrzeba czasu do rozwoju próchnicy a później ubytku. Czas ten uzależniony jest również od ilości śliny. Jeżeli ilość śliny będzie prawidłowa to rozwój procesu próchnicowego może trwać kilka miesięcy, lat, lub może nie rozwinąć się wcale. Jeśli natomiast wystąpi niedobór śliny, proces próchnicowy postępuje bardzo szybko.

Wskutek zachodzących zmian chorobowych w zębie tworzą się ubytki. Przywracanie prawidłowej czynności i kształtu zęba uszkodzonego przez próchnicę uzyskuje się wypełnieniami. Przed wypełnieniem ubytku konieczne jest usunięcie próchnicowo zmienionych tkanek i oczyszczenie ubytku.

Jeżeli próchnica jest w początkowym stadium i dotyczy wyłącznie szkliwa (plama próchnicowa) wówczas wykorzystuje się metody bezinwazyjne, które odwracają procesy demineralizacji szkliwa. Najczęściej stosuje się preparaty fluorowe w różnych postaciach, np. lakiery lub żele. Jednak ocena zakresu uszkodzeń spowodowanych próchnicą i stwierdzenie czy zmiany próchnicze wymagają leczenia za pomocą wypełnienia może być przeprowadzone tylko przez lekarza dentystę, dlatego tak istotne są regularne kontrole, które niejednokrotnie pozwalają znacznie ograniczyć ingerencję w tkanki zęba.

Próchnica najczęściej występuje na koronach - na powierzchniach żujących lub pomiędzy zębami. Jeżeli doszło do cofnięcia się dziąseł i odsłonięcia korzeni zębów może dojść do powstania ubytków korzeniowych, które nie są pokryte szkliwem i przez to szczególnie narażone na próchnicę. Próchnica może rozwijać się również wokół istniejących wypełnień. Są to miejsca ze szczególną tendencją do akumulacji płytki nazębnej i w efekcie rozwoju próchnicy.

Próchnica zębów może dawać różne powikłania zdrowotne, dotyczące nie tylko jamy ustnej, lecz i odległych narządów. W przypadku długo nieleczonych powikłań może dojść do rozwoju zakażenia krwi (ogniskiem zakażenia jest próchniczy ząb) oraz choroby reumatycznej, z zajęciem i między innymi stawów i serca.

Do najczęstszych powikłań nieleczonej próchnicy należą owrzodzenie dziąsła lub ropień dziąsła, zniszczenie przez proces chorobowy i utrata zęba, a także zapalenie i zniszczenie tkanek okołozębowych.

Jak zapobiegać próchnicy?

Czyścić trzeba też język, ponieważ bakterie znajdują się i na nim.

Należy szczotkować zęby co najmniej dwa razy dziennie i czyścić przestrzenie zębowe nicią dentystyczną w celu usunięcia płytki nazębnej spomiędzy zębów.

Należy przestrzegać zrównoważonej diety i ograniczać spożycie produktów bogatych w skrobię i cukry (słodycze). Przy spożywaniu tego typu pokarmów należy starać się dołączać je do głównych posiłków, a nie spożywać ich w postaci przekąsek, aby ograniczyć do minimum czas narażenia zębów na działanie kwasów. Po zjedzeniu słodyczy należy umyć zęby, lub energicznie przepłukać usta wodą.

Należy regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne do dentysty – co najmniej raz na pół roku. Profilaktyka pozwala uniknąć nowych problemów oraz zapobiec temu, że małe problemy staną się dużymi.

Dentyści zalecają, aby wymieniać szczoteczkę co najmniej co trzy miesiące lub wcześniej, jeśli szczoteczka wygląda na zużytą, ponieważ badania wykazały, iż nowa szczoteczka może usunąć więcej płytki nazębnej niż szczoteczka używana od trzech miesięcy.

Należy stosować produkty dentystyczne, w tym pasty do zębów, zawierające fluor. Fluor wzmacnia szkliwo zębów.

Poszukujesz profesjonalnego dentysty w Białymstoku? Sprawdź ofertę gabinetu stomatologicznego Dentysta Białystok Dr Stefan Sobaniec! Skorzystaj z naszej wiedzy i doświadczenia, aby zapewnić sobie zdrowie i piękny uśmiech!